Quanlynhanuoc.vn – Bài viết với mục đích xây dựng khung chuyển đổi số trong ngành Xuất bản – một ngành công nghiệp văn hóa đang trong quá trình chuyển đổi số rất mạnh mẽ hiện nay. Dựa trên tổng quan nghiên cứu, bài viết đề xuất khung chuyển đổi số ngành Xuất bản theo cách tiếp cận chuyển đổi số hoàn toàn. Nghiên cứu đã phát triển khung chuyển đổi số ngành Xuất bản với 7 khía cạnh và các thành phần cấu thành, các công việc cần phải giải quyết trong quá trình chuyển đổi số toàn diện này. Nghiên cứu đưa ra hai cấp độ chuyển đổi số: từng phần và toàn diện dựa trên tổng quan các nghiên cứu có liên quan.
Từ khóa: Chuyển đổi số; ngành Xuất bản; khung chuyển đổi số; Việt Nam; toàn diện; từng phần.
1. Đặt vấn đề
Chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội và góp phần nâng cao đời sống con người trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra hiện nay. Chuyển đổi số được ví như một quá trình thay đổi mang tính toàn diện của tất cả các lực lượng sản xuất xã hội, từ các doanh nghiệp, các tổ chức chính trị – tổ chức chính trị xã hội, cá nhân người tiêu dùng trong làm việc, học tập và hưởng thụ thành quả lao động dựa trên ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ, trong đó công nghệ kỹ thuật số là mấu chốt. Theo (Bounfour, A., 2016), chuyển đổi số là việc vận dụng tính luôn đổi mới, nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số để giải quyết vấn đề, là sự tích hợp công nghệ kỹ thuật số vào tất cả các lĩnh vực của tổ chức để thay đổi cách vận hành và mang lại nhiều giá trị hơn cho khách hàng của tổ chức1. Hay chuyển đổi số “là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Không chỉ vậy, chuyển đổi số còn là một sự thay đổi về văn hóa đòi hỏi các tổ chức phải liên tục thách thức hiện trạng, thử nghiệm và cảm thấy thoải mái với thất bại”2.
Trong hơn 10 năm qua, chuyển đổi số trong ngành Xuất bản trên thế giới đã đạt được một số thành quả thể hiện qua nhiều khía cạnh, đó là sự thay đổi văn hóa đọc sách in chuyển sang sách điện tử – sách kỹ thuật số (ebook đọc trên các thiết bị chuyên dụng, sách nói audiobook, sách hình động…), gia tăng số lượng và tỷ lệ đầu sách ebook được xuất bản, sự tăng trưởng về doanh số ebook; đồng thời, nhiều mô hình kinh doanh mới thuộc ngành Xuất bản ra đời. Việc số hóa thông tin là ebook đã tăng rất nhanh trong giai đoạn 2008 – 2018. Đơn cử, doanh số năm 2017 đạt trên 17,5 tỷ USD, đến năm 2018 đạt 19,5 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng khoảng 10 – 12%/năm; năm 2020 có khoảng 191 triệu sách điện tử đã được bán, tăng 12,35% so với năm 20193; năm 2022, doanh thu từ sách điện tử chiếm 6,94% tổng doanh thu của ngành Xuất bản tại Hoa Kỳ4. Kết quả chuyển đổi số trong ngành Xuất bản trên thế giới không chỉ đo lường bằng số lượng đầu sách kỹ thuật số mà đã tạo ra những mô hình sáng tạo trong phân phối sản phẩm sách, thay đổi các quy trình sản xuất và phân phối sách, quy trình sử dụng sách; đồng thời, tiết kiệm chi phí sản xuất, lưu trữ, phân phối và tiêu dùng.
2. Cơ sở lý thuyết về chuyển đổi số
Đến nay, chuyển đổi số đã trải qua các giai đoạn, từ số hóa dữ liệu đến số hóa các quy trình trong nội bộ doanh nghiệp và mở rộng tới các đối tác, khách hàng của doanh nghiệp. Số hóa dữ liệu (digitization) là quá trình chuyển từ hệ thống analog sang hệ thống kỹ thuật số) làm thay đổi dữ liệu trên giấy sang dạng kỹ thuật số, ví dụ chụp hình hoặc quét một bài viết trên giấy và chuyển sang dạng PDF. Số hóa dữ liệu là giai đoạn thấp nhất của chuyển đổi số. Ở mức cao hơn của số hóa dữ liệu, các tổ chức, doanh nghiệp có thể sử dụng kết quả số hóa dữ liệu để thiết lập các quy trình số (digitalisation) trong quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm để thiết lập cách làm việc tốt hơn và khiến mọi công việc trở nên hiệu quả hơn. Chuyển đổi số là giai đoạn sau của số hóa dữ liệu và số hóa quy trình cũng là quá trình sử dụng công nghệ kỹ thuật số của nhà xuất bản để tạo hoặc điều chỉnh quy trình kinh doanh gắn liền với các bên liên quan, đặc biệt gắn với trải nghiệm và văn hóa của khách hàng, nhằm đáp ứng nhu cầu và yêu cầu phát triển xã hội số.
3. Phương pháp nghiên cứu
Xây dựng khung chuyển đổi số ngành Xuất bản được tiếp cận từ các nghiên cứu chuyển đổi số và thực tiễn chuyển đổi số của một số nhà xuất bản tại Việt Nam. Xây dựng khung chuyển đổi số ngành Xuất bản có vai trò quan trọng đối với các nhà xuất bản trong việc xác định rõ lộ trình, các yếu tố cần xem xét và thực hiện.
4. Một số đề xuất khung chuyển đổi số ngành Xuất bản Việt Nam
Dựa theo khung chuyển đổi kỹ thuật số của (Jimmy Bumann, Marc K. Peter, 2019) những yêu cầu của khung chuyển đổi kỹ thuật số của (Digital Adoptio, 2023) và đặc điểm, quy trình, yêu cầu của ngành Xuất bản đặc biệt liên quan tới xuất bản số. Khung chuyển đổi số ngành Xuất bản là một cấu trúc được thiết kế tỉ mỉ nhằm hướng dẫn các nhà xuất bản trong suốt hành trình chuyển đổi kỹ thuật số. Nó giống như một bản đồ hành trình hướng dẫn các nhà xuất bản xây dựng kế hoạch, lộ trình, khai thác một cách có hệ thống các công nghệ kỹ thuật số để thay đổi cơ bản hoặc tạo ra các quy trình kinh doanh, phối hợp các bên liên quan cải tiến các quy trình sản xuất, phân phối xuất bản phẩm, nhằm gia tăng lợi ích cho khách hàng. Chuyển đổi số ngành Xuất bản, cần sự tham gia của nhiều tổ chức, các nhóm người và cũng để phục vụ các nhóm người, tức là chuyển đổi số phải phục vụ con người.
Một là, về chiến lược kinh doanh, cần bám sát vào kế hoạch, chiến lược tổng thể và được tài liệu hóa và truyền thông để cán bộ, nhân viên nắm vững để nâng cao nhận thức trong hành động. Chiến lược hoặc bản kế hoạch sẽ là căn cứ quan trọng cho các nhà xuất bản xây dựng kế hoạch, chương trình cụ thể về chuyển đổi số trong thời gian những năm tiếp theo. Trong đó, yêu cầu của chiến lược, kế hoạch phải có tính thời sự theo đúng xu hướng và dựa trên nền tảng các nguồn lực tổng thể của mỗi nhà xuất bản. Ở Bảng 2, đối với thành phần cấu thành chiến lược kinh doanh, cần đặt thêm yêu cầu tính cụ thể (đo lường được) các chỉ số trong kế hoạch chuyển đổi số của nhà xuất bản.
Hai là, về tổ chức, đó là quy trình xây dựng và vận hành hệ thống sản xuất, phân phối xuất bản phẩm, như: tác giả, nhà phân phối, nhà phát hành, độc giả, nhà cung cấp giải pháp số cộng tác và phối hợp trong cung cấp chuỗi giá trị xuất bản. Trong Bảng 2, hệ sinh thái cần thay bằng hệ sinh thái xuất bản số; thành phần cấu thành cho thành phần tổ chức, cần được bổ sung là xây dựng và vận hành mô hình mới trong sản xuất; phân phối xuất bản phẩm thay cho doanh nghiệp mạo hiểm.
Ba là, về con người, thành phần này cần được đổi tên là nhân lực của nhà xuất bản, nhằm nâng cao về kiến thức, kỹ năng làm việc trong môi trường số; đồng thời, lợi ích từ chuyển đổi số cho cán bộ, nhân viên của nhà xuất bản cũng cần được xem xét.
Bốn là, khách hàng, ngoài các chủ thể tham gia vào quá trình sản xuất và phân phối để hình thành hệ sinh thái số, thành phần khách hàng của nhà xuất bản là độc giả – những người sử dụng xuất bản phẩm, tiêu dùng số các sản phẩm xuất bản là việc đọc ebook, các ấn phẩm số thay thế sách in…, thay đổi cách sở hữu sản phẩm là việc độc giả sử dụng dịch vụ đọc sách, nghe đọc.
Năm là, về công nghệ, cần khai thác, sử dụng và đầu tư công nghệ thông tin và công nghệ kỹ thuật số, sử dụng công nghệ kỹ thuật số là yêu cầu có tính cốt lõi của chuyển đổi số không những giúp cho nhà xuất bản chuyển đổi số mà nó còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động xuất bản. Với sản phẩm xuất bản, yêu cầu về bản quyền và bảo vệ bản quyền phải được bảo đảm, do đó, giải pháp bản quyền đối với xuất bản phẩm mà đặc biệt đối với xuất bản phẩm số sẽ là một yêu cầu bổ sung.
Sáu là, môi trường văn hóa, văn hóa kinh doanh và văn hóa doanh nghiệp vừa phản ảnh cách giao tiếp, tương tác của các nhân viên, cán bộ trong tổ chức góp phần thành công vào hoạt động của tổ chức. Trong các doanh nghiệp chuyển đổi số, xây dựng và phát triển văn hóa số không chỉ quan trọng với mỗi thành viên mà cần có bầu không khí của tổ chức…, cũng cần được xem xét như là một cấu thành của môi trường số.
Ngoài kế thừa 6 khía cạnh, thành phần với sự phát triển các thành phần cấu thành, trong nghiên cứu của (Digital Adoptio, 2023), còn đề xuất thêm 2 khía cạnh: cơ hội tăng trưởng phản ánh hiệu quả kinh tế của chuyển đổi số và đo lường được kết quả bằng các chỉ số KPI. Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đề xuất khía cạnh thứ bảy đó là kết quả chuyển đổi số.
Nguồn: https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/05/07/khung-chuyen-doi-so-doi-voi-nganh-xuat-ban-tai-viet-nam/